22 Αυγούστου 1939

“... όταν θέλεις να κάνεις τη μητέρα σου να ξεχάσει την θλίψη της, θα σου πω τι συνήθιζα να κάνω εγώ. Πάρτην περίπατο στην ήσυχη επαρχία, μαζεύετε αγριολούλουδα εδώ και εκεί, ξεκουραστείτε κάτω απ' τη σκια των δέντρων, ανάμεσα στην αρμονία κάποιου ορμητικού χείμαρρου και την ηρεμία της φύσης και είμαι σίγουρος πως θα το απολαύσει ιδιαίτερα, όπως και εσύ. Αλλά να θυμάσαι πάντα, Δάντη, στο παιχνίδι της ευτυχίας να μην τη επιζητάς όλη για τον εαυτό σου και μόνο, αλλά να χαμηλώνεις τον εαυτό σου ένα ελάχιστο και να βοηθάς τους αδύναμους που ζητούν βοήθεια, τους κυνηγημένους και τα θύματα, γιατί αυτοί είναι οι φίλοι σου, είναι οι σύντροφοι σου που πολεμούν και πέφτουν όπως ο πατέρας σου και ο Μπαρτόλο πολέμησαν και έπεσαν χθές, για να κατακτήσουν την χαρά της ελευθερίας για όλους και για τους φτωχούς εργάτες. Σε αυτό τον αγώνα της ζωής θα βρείς περισσότερη αγάπη και θα αγαπηθείς".

Νικόλα Σάκο, στο γιό του Δάντη, 18 Αυγούστου 1927

Σε τι χρησιμεύει, όλη αυτή η ποίηση,
αυτό το σύνολο επιτευμάτων,
το με τόσο κόπο συγκεντρωμένο;
Είκοσι χρόνια σκληρής δουλειάς,
μαθήματα από τον Λι Πο και τον Δάντη,
από Ινδιάνικους ψαλμούς και μορφόψυχολογία.
Τι λέξεις μπορεί να συλλαβίσει,
αυτό το αλφάβητο της ευαισθησίας;
Το αγνό μοτίβο των άστρων στην τακτική πορεία τους,
Τον αραιό αέρα κορυφών στις δεκατέσσερις χιλιάδες πόδια,
τη ορεσίβια θέα στα όποια μυστικά της προσωπικότητας,
τη φλόγα των παπαρουνών στις διαβρωμένες πεδιάδες,
τον ύπνο του λύγγα στο μεσημεριάτικο δάσος,
την παράξενη αναστόμοση των ιστών της σκέψης,
Τη ζωή που κυλάει μακρυά ανεξέλεγκτα,
Και τη βαθιά ελπίδα του ανθρώπου.

Ελάχιστα άλλαξαν οι αιώνες τούτη την τέχνη,
Τα θέματα παραμένουν ίδια:
"Για τ' όνομα του Θεού, βγάλε τα ρούχα σου και έλα στο κρεββάτι,
δεν θα ζήσουμε για πάντα",
"Τα πέταλα πέφτουν απ' το τριαντάφυλλο",
Εμείς πέφτουμε από τη ζώη,
Οι αξίες πέφτουν από την ιστορία σαν στρατιώτες υπό εχθρικά πυρά,
Ένα ελάχιστο επιβιώνει,
Ένα άγνωστο, μόνο, επίτευμα.
Ας σκαλιστεί σε όλες τις επιτύμβιες στήλες,
Σε όλα τα πεδία μάχης:
"Ο κακομοίρης, ποτέ του δεν κατάλαβε περί τίνος πρόκειται".
Διοπτροφόροι θα καταφθάσουν με τα φτύαρια τους σε χίλια χρόνια,
Θα δώσουν πανεπιστημιακές διαλέξεις πάνω στην την πολιτιστική ανάπτυξη, την πολιτιστική υστέρηση...
Λίγο περισσότερο σκόρδο στην σούπα,
Μισή ώρα παραπάνω χουζούρεμα το πρωινό,
Ορισμένοι έπιασαν το νόημα, άλλοι όχι,
όσα άφησαν να τους πέσουν πάνω στη βιασύνη τους,
βρίσκονται τώρα πίσω από γυάλινες προθήκες σκοτεινών μουσείων.

Φέτος κάναμε τέσσερις μεγάλες αναρριχήσεις,
Κατασκηνώσαμε για δυο βδομάδες στην άκρη του δάσους,
Είδαμε τον Άρη να κολυμπάει προς τη Γή,
Παρακολουθήσαμε την μαύρη αύρα του πολέμου
να απλώνεται στο ουρανό ενός πολιτισμού παρηκμασμένου.
Ζούμε τα τελευταία απαίσια χρόνια της εξουσίας.
Η αρρώστια έφθασε  στο αποκορύφωμα της,
Δέκα χιλιάδες χρόνια καταπίεσης,
Η πάλη των δυο νόμων,
Της αρχής του σιδήρου και του χυμένου αίματος,
και της εμμένουσας αλληλεγγύης του ζωντανού αίματος και μυαλού.

Είναι παγιδευμένοι, περικυκλωμένοι, δολοφονικοί,
Αν ντύνουν τα κελάρια τους με φελλό,
δεν είναι για να κάνουν να σιγήσουν οι πυροβολισμοί,
είναι για να μονώσουν τις τελευταίες λέξεις των καταδικασμένων.
"Η ελευθερία είναι η μητέρα,
όχι η κόρη της τάξης".
"Όχι διακυβέρνηση των ανθρώπων,
αλλά διαχείριση των πραγμάτων".
"Από τον καθένα ανάλογα με την ικανότητα του,
στον καθένα ανάλογα με τις ανάγκες του"
Μπορούμε ακόμη να τους ακούσουμε,
καθώς βαδίζουμε στον κυανό πάγο των σταλαγμιτών,
παραπατώντας δίπλα σε ενοχλημένες άρκτους,
Η κρύα και σκληρή απάθεια των βουνών,
υπερνικήθηκε χάρη σε ελάχιστα μέτρα σχοινιού,
και λίγες κακοφτιαγμένες ορειβατικές αξίνες,
λίγες μόνο κορυφές απομένουν.

Πέρασαν εικοσι-πέντε χρόνια από την πρώτη μου αγάπη.
Στην επιστροφή από τα βουνά με περιμένει ένα γράμμα.
"Διάβασα το ποίημα σου στο New Republic.
Θυμάσαι το γραφείο τελετών στην γωνία του δρόμου,
που κρυφοκοιτάξαμε μέσα από το παράθυρο του υπογείου μια σαβανωμένη φιγούρα,
και φύγαμε τρέχωντας; Θυμάσαι;
Τώρα στη γωνία είναι ένα βενζινάδικο,
και ένα πάρκινγκ εκεί που ήταν το σπίτι σου,
μόνο το δικό μας και δυο ακόμη σπίτια παραμένουν.
Επιμένουμε, μέσα στο θόρυβο και το μονοξείδιο του άνθρακα".
Ήταν ένα ποίημα νόστου και εξορίας,
Εικοσιπέντε χρόνια περιπλάνησης,
σε ένα κόσμο θορύβου και δηλητηρίου,
Αυτή επέμεινε, εγώ δεν επέστρεψα ποτέ,
Αλλά υπάρχουν τόσο ντόπια όσο και εισαγόμενα,
εκρήξεις και δηλητηριώδη αέρια.

Ο Δάντης ήταν άρρωστος από νόστο -οι Κινέζοι το έκαναν τέχνη-,
Όπως και ο Οβίδιος και πολλοί άλλοι,
Ο Πάουντ και ο Έλιοτ ανάμεσα τους,
Ο Κροπότκιν πέθανε απ' την πείνα,
Ο Μπέρκμαν από το ίδιο του το χέρι,
Η Φάνυ Μπάρον δαγκάνωντας τους εκτελεστές της,
Ο Μαχνό μέσα στη δυσωδία της συκοφαντίας,
Ο Τρότσκυ επίσης, παθιασμένα υποθέτω, κατά το συνήθειο του.

Θυμάσαι;

Σε τι χρησιμεύει, όλη αυτή η ποίηση,
αυτό το σύνολο επιτευμάτων,
το με τόσο κόπο συγκεντρωμένο,
Θυμάσαι το πτώμα στο υπόγειο;
Πως φθάσαμε με το πέρασμα των χρόνων,
Αρθρογράφοι και αναγνώστες προοδευτικών φυλλάδων;