Περί μεταστροφών και πόλο (ή έστω, lacrosse)
ὅτε ἤμην νήπιος, ὡς νήπιος ἐλάλουν, ὡς νήπιος ἐφρόνουν, ὡς νήπιος ἐλογιζόμην· ὅτε δὲ γέγονα ἀνήρ, κατήργηκα τὰ τοῦ νηπίου.Απ. Παύλος, Προς Κορινθίους
Στη συνέχεια του διαλόγου που άνοιξε τον τελευταίο καιρό περί ελληνισμού και χριστιανισμού, γράφει ο φίλτατος Πάνος στα Μυστικά του.
Το περίφημο δίλημμα, αν τάχα εκχριστιανίστηκε ο ελληνισμός ή εξελληνίστηκε ο χριστιανισμός, που τόσο πολύ απασχόλησε και προβλημάτισε τόσους πολλούς, κατά την ταπεινή μου γνώμη είναι ψευτοδίλλημα. (H συνέχεια εντός)
Θεωρώ ότι δεν συνέβη ούτε το ένα ούτε το άλλο – και θα προσπαθήσω να εξηγήσω γιατί. Ο χριστιανισμός προσέλαβε, για την οντολογική του τεκμηρίωση κάποια στοιχεία της αρχαίας ελληνικής φιλοσοφίας –κυρίως από τον Πλάτωνα- τα οποία όμως επεξεργάστηκε τόσο βαθιά και τα ενέταξε στην βασική (εβραϊκή) του οντολογία με τόσο άψογο τρόπο, ώστε παρήγαγε τελικά ένα όντως θαυμαστό θεολογικό –οντολογικό –φιλοσοφικό οικοδόμημα, με απόλυτη εσωτερική συνέπεια και συνοχή.
Ο ελληνισμός, από την άλλη μεριά, ηττημένος πολιτικά από τους Ρωμαίους, έχοντας απωλέσει οριστικά τη βασική πολιτική του θέσμιση (την πόλιν) και κατατεμαχισμένος ανάμεσα στις διάφορες δυϊστικές σέχτες (π.χ. νεοπλατωνικοί) και στις ανατολικές σωτηριολογικές δοξασίες, βρέθηκε σε μια στιγμή πρωτοφανούς αδυναμίας. Ωστόσο, είναι αφελές να υποθέσουμε ότι απεδέχθη το χριστιανισμό επειδή τον άφησε έκθαμβο το «θαυμαστό» δυϊστικό οντολογικό –θεολογικό του μοντέλο, το οποίο άλλωστε δεν είχε καν ολοκληρωθεί ως κατασκευή, και με το οποίο ελάχιστοι μόνο από τους προσήλυτους μπορούσαν να έχουν βαθύτερη επαφή. Ήταν θέμα χρόνου και συνθηκών για τον ελληνισμό να ανακάμψει πολιτικά, οπότε παράλληλα θα παρουσίαζε και μια παράλληλη φιλοσοφική –πνευματική επαναφορά, σε υψηλότερα επίπεδα.
Είναι γενικά παραδεκτό ότι τα "αν" δεν έχουν σχέση με την μελέτη της ιστορίας. Τα "θέματα χρόνου" δηλαδή. Ανήκουν στην ονειροφαντασία του "αν η γιαγιά μου είχε ρουλεμάν". Με τα "αν" μπορεί κανείς να αποδείξει ό,τι θέλει. Το θέμα είναι το τι έγινε και το τι υπήρξε. Η μόνη εκδοχή του "αν" που έχει σημασία είναι αυτή που εξετάζει το τι υποδομή όντως υπήρχε για μια άλλη εκδοχή των πραγμάτων. Και αυτό που υπήρξε δεν ήταν η υποδομή για μια "φιλοσοφική-πνευματική επαναφορά" και δη σε "υψηλότερα επίπεδα".
Εξάλλου δεν ήταν μια πρόσφατη κρίση, ώστε να περιμένουμε και μια επαναφορά σύντομη. Ήταν μια κρίση 500 χρόνων. Ήδη από τα τέλη της κλασσικής εποχής ο ελληνισμός περνάει κρίση. Ο Μέγας Αλέξανδρος είναι ένα φαινόμενο του ελληνικού πολιτισμού ήδη σε κρίση. Είναι η ακμή της κρίσης. Όπως και οι αποικίες προηγουμένως, πρόκειται για αυτό που με μοντέρνους όρους θα λέγαμε "εξαγωγή της εσωτερικής κρίσης".
Όμως το πρόβλημα δεν είναι μόνο κοινωνικό. Η κρίση, πάνω από όλα, ήταν μια κρίση κοσμοθεωρίας και πολιτισμού. Ως προς αυτό, ούτε τα ελληνιστικά χρόνια, ούτε -πολύ περισσότερο- η ρωμαϊκή εποχή, έδωσε ή φάνηκε ικανή να δώσει μια απάντηση. Αν κάποιος αδυνατεί να καταλάβει αυτή την πλευρά της κρίσης δεν θα μπορέσει να καταλάβει την άνοδο του Χριστιανισμού στον ελληνορωμαϊκό κόσμο. Ακόμα χειρότερα, δεν θα καταλαβαίνει ούτε καν τον αρχαίο ελληνικό κόσμο -τον οποίο υποτίθεται ότι υπερασπίζεται. Θα μιλάει με όρους πολιτικούς -αν όχι και οικονομικούς- και θα αποτιμάει την κρίση λάθος, να κάπως έτσι:
Χρόνος υπήρξε άφθονος, αλλά τις συνθήκες καθορίζει η πολιτική βούληση των ανθρώπων – και οι χριστιανοί ήταν ακούραστοι, πεισμένοι, ακλόνητοι στην πίστη τους, πολλές φορές θαυμαστά καρτερικοί απέναντι στους διωγμούς και τις δυσκολίες, με αποφασισμένο και αποφασιστικό ιερατείο - χωρίς χρονικά κενά, πρωτοφανή οργάνωση, εκτεταμένο ακτιβισμό και υψηλή κοινωνική δραστηριότητα.
Εδώ, η μεταστροφή του κυρίαρχου κόσμου σε χριστιανικό μέσα σε 2 μόλις αιώνες αποδίδεται στην ...καρτερικότητα και την αγκιτάτσια των Χριστιανών! Έστω: παραλείπει το σημαντικό: οι άλλοι πως έχασαν την καρτερικότητα τους και την "υψηλη κοινωνική τους δραστηριότητα"; Και, δεδομένου ότι την έχασαν, πως θα την ξανάβρισκαν, ώστε να υπάρξει η περίφημη "φιλοσοφική-πνευματική επαναφορά"; Όλο το ζουμί είναι εδώ.
Και να η πολιτική-συνωμοσιολογική εκδοχή σε όλο της το μεγαλείο:
Όταν κέρδισαν και το πολιτικό στοίχημα (μεταστροφή Κωνσταντίνου) ήταν θέμα χρόνου να ισοπεδώσουν (και δια της βίας) τους πάντες, δεδομένου του οικουμενισμού που κουβαλάει ο χριστιανισμός από την μητρική του παράδοση, την εβραϊκή.
Αν μη τι άλλο, πρωτότυπη -πλην Δαυλού- εκδοχή του εκχριστιανισμού μιας απέραντης αυτοκρατορίας. Πέτυχαν την λίρα εκατό: μεταστροφή Κωνσταντίνου και μετά ήρθε το ιππικό! Ένας αυτοκράτορας έκανε τη διαφορά.
Κουφό απόσπασμα ένα: "το δυϊστικό οντολογικό –θεολογικό του μοντέλο [του Χριστιανισμού]". Το ποιό;!
Κουφό απόσπασμα δυο: "δεδομένου του οικουμενισμού που κουβαλάει ο χριστιανισμός από την μητρική του παράδοση, την εβραϊκή"! Μα αν υπάρχει ΜΙΑ (και μόνο μια) θρησκεία η οποία περιορίστηκε αυστηρά στο λαό της αυτή είναι η Εβραϊκή! Εκτός αν δίνεις υπερβολική σημασία στην εβραϊκή μεταστροφή του Sammy Davis Junior.
Καταλήγει λοιπόν o Πάνος:
Ο παραδοσιακός ελληνισμός υπέστη μια νέα ήττα, συντριπτική αυτή τη φορά, η οποία προερχόταν ουσιαστικά εκ των ένδον και η οποία τον οδήγησε στην αναπόφευκτη πνευματική – πολιτική συντριβή, πριν προλάβει να αρθρώσει τον αναμενόμενο νέο λόγο – απάντηση στη χριστιανική πρόκληση.
Η ήττα του ελληνιστικού κόσμου υπήρξε πρωτίστως πολιτική και δευτερευόντως πνευματική.
Βεβαίως, δεδομένου ότι η πνευματική ήττα είχε επέλθει 400 χρόνια πριν (του ...Κέλσου εξαιρουμένου). Λίγα πνευματικά υπολλείματα είχε να νικήσει ο χριστιανισμός.
Στις νέες συνθήκες, του νικηφόρου χριστιανισμού, ο ελληνισμός προσήλθε με όλες τις του τις φιλοσοφικές –ηθικές- παγανιστικές – τοπικές παραλλαγές, τις οποίες ο χριστιανισμός απεδέχθη, μη μπορώντας να κάνει διαφορετικά. Για παράδειγμα, οι επίσκοποι καταδίκαζαν και καταδίωκαν τις διονυσιακές τελετουργίες, αλλά και τι να κάνουν που όλο το χριστεπώνυμο πλήρωμα συμμετείχε σ’ αυτές ενθουσιωδώς (καμιά φορά, μετά βίας συγκρατούσαν και τους παπάδες…) – και την Καθαρά Δευτέρα άρχιζε, όλο μαζί, τη νηστεία της Σαρακοστής; Τι να κάνουν που οι Έλληνες, ακολουθώντας τον πατροπαράδοτο παγανιστικό –ειδωλολατρικό χαβά τους ήθελαν να προσκυνούν τις εικόνες του Ιησού, της Παναγίας και των αγίων;
Εδώ έχουμε το λάθος (το οποίο επισήμανε πολλές φορές και ο Ηλίας) να μιλάμε για τον Χριστιανισμό/Ελληνισμό σαν θεωρίες, ενώ τα συμφραζόμενα δηλώνουν πως εννοούμε το πλήρωμα τους. Δεν ήταν ο χριστιανισμός (μια αφηρημένη έννοια) ο οποίος αποδέχθει (ανθρωπομορφισμός) τις "τοπικές παραλλαγές", αλλά οι χριστιανοί οι οποίοι ήταν οι ίδιοι άνθρωποι που πριν ήταν εθνικοί (duh!), και επομένως διατήρησαν ό,τι ήξεραν και δεν θεωρούσαν επαρκώς ασύμβατο με τη νέα τους θρησκεία.
Ο χριστιανισμός ουσιαστικά πήρε φαλάγγι την ελληνική φιλοσοφική παράδοση, όπως αυτή στεκόταν (χωρίς αυτοπεποποίθηση) την εποχή της διαμάχης. Απέτυχε όμως παταγωδώς να κερδίσει τη λαϊκή ψυχή και να τη μεταστρέψει στον ιουδαϊσμό.
Όπως απέτυχε να την μεταστρέψει στον Ινδουισμό. Λογικό, αφού δεν έχει σχέση με αυτόν, όπως δεν έχει και με τον Ινδουισμό. Αν υπάρχει ένας λαός, ένας μόνο λαός της εποχής και της περιοχής, ο οποίος δεν έγινε Χριστιανικός, αυτός είναι ο Ιουδαϊκός. Η Ιουδαϊκή και η χριστιανική σκέψη απέχουν τρομερά, ακόμα και ως προς την ερμηνεία των κοινών κειμένων.
Παρ’ όλες τις προσπάθειες του χριστιανισμού, ο ελληνισμός ουδέποτε χώνεψε το δόγμα για την ανάσταση των σωμάτων, ούτε έδωσε ιδιαίτερη σημασία στα περί Παραδείσου, Κολάσεως και Κρίσεως. Ουδέποτε πήρε στα σοβαρά ότι είχε επισυμβεί πράγματι η πτώσις του ανθρώπου, με αποτέλεσμα να παραμένει πάντοτε μετέωρη στη συνείδηση του λαού όλη η θεωρία της Ενσάρκωσης, της Θυσίας και της Ανάστασης.
;-)
Εδώ απάντησε ωραία ο Ηλίας: "'Αδωνις, Ορφισμός, χθόνιες Διονυσιακές τελετές, αλλά και Ελευσίνια Μυστήρια; Καλά ποιόν ελληνισμό έχεις στο μυαλό σου; Του Ομήρου; Αλλά και στο διάβα της ιστορίας, αυτές οι αποφάνσεις σου περί του τι δεν απεδέχθη ο ελληνισμός από που εκπορεύονται; Πως το μέτρησες, ποσοτικά; Δεν νομίζω να ισχύει. Ποιοτικά; Ως απολογητής κάποιας αδούλωτης και αντιστεκόμενης μειονότητας "όντως" Ελλήνων;"
Αλλά πρέπει να προσθέσουμε ότι ακόμα και ο ελληνισμός "του Ομήρου" προσέβλεπε στην θεωρία της αναστάσεως. Αρκεί να θυμηθούμε το ζοφερό περιβάλλον του Άδη, όταν κατεβαίνει εκεί ο Οδυσσέας, και τα λόγια του Αχιλλέα. Είναι ένας κόσμος που προσδοκά την έννοια της ανάστασης. Φυσικά με τον Ορφισμό κλπ. το πράγμα γίνεται προφανές. Για να μην μιλήσουμε για τον Πλάτωνα και τον νεοπλατωνισμό. Αλλά αυτά ήδη από την αρχαία Ελλάδα. Στα ελληνιστικά και ιδιαίτερα στα ρωμαϊκά χρόνια ο ελληνισμός είχε πέσει πραγματικά με τα μπούνια στις ιδέες της κολάσεως, της πτώσεως και της αναστάσεως. Ο γνωστικισμός είναι μια ζοφερή εκδοχή όλων αυτών.
Φυσικά δεν μπορούσε να εκφράσει ανοιχτά όλες αυτές τις αντιλήψεις, τις οποίες καταπολεμούσε αποφασιστικά η βία της εξουσίας και της καθεστωτικής Εκκλησίας. Όσες φορές το έκανε, παραμόνευε η ρετσινιά του αιρετικού – και ακολουθούσαν εξοντωτικοί διωγμοί, με κορυφαία περίπτωση εκείνη του μονοφυσιτισμού. Τις κρατούσε όμως μέσα στις παραδόσεις του και την κοινοτική ζωή, αφανώς. Τις ισχυρότερες και ευγενέστερες από τις ελληνικές του αντιλήψεις τις αξιοποίησε αργότερα (από τον 12ο αιώνα και μετά) για να διαμορφώσει, μαζί και με άλλα στοιχεία, τη νέα ελληνικότητα, η οποία υπήρξε, εκφράστηκε και απελευθέρωσε πνευματικά και πολιτικά τους Έλληνες, ακριβώς σε αντιδιαστολή με τις κυρίαρχες χριστιανικές θεωρίες (οικουμενικότητα, ρωμιοσύνη, προσκόλληση στο δόγμα, πολιτικές αντιλήψεις κλπ)
Το πνεύμα του Μποστ ζεί και βασιλεύει!
Καθ’ όλη τη διάρκεια αυτής της μακράς πορείας, χριστιανοί λόγιοι, διανοητές, θεολόγοι και (σπανίως) φιλόσοφοι έρχονταν σε επαφή με την αρχαία ελληνική γραμματεία – όση τουλάχιστον παρέμενε προσβάσιμη σε αυτούς- και την ελληνική τέχνη και παράδοση. Σε ορισμένες περιπτώσεις δεν είναι απίθανο ότι η επαφή απέβαινε γόνιμη, όπως στην περίπτωση της εικονογραφίας και τη σχέση της με την ελληνιστική παράδοση των Φαγιούμ. Αν λάβουμε όμως υπόψη μας τη χρονική έκταση της βυζαντινής περιόδου (11 αιώνες) θα ήταν λογικό να προσδοκούμε πολύ σημαντικότερα επιτεύγματα στη φιλοσοφία, την ποίηση, τη λογοτεχνία, στην τέχνη, στην αρχιτεκτονική, στις επιστήμες. Ωστόσο, αν εξαιρέσει κανείς την οργάνωση της διοίκησης (με βάση τη ρωμαϊκή κληρονομιά) και τη συστηματοποίηση του δικαίου (με βάση την ίδια παράδοση, τη ρωμαϊκή) το βυζάντιο ουδέν καινόν και άξιο θαυμασμού έργο μπόρεσε να παράξει και να προσφέρει στην ανθρωπότητα –πλην της βυζαντινής εκκλησιαστικής ζωγραφικής.
Όπου η "προσφορά στην ανθρωπότητα" κρίνεται με βάση τι; Με βάση τα αισθητικά/φιλοσοφικά/μουσειακά κριτήρια του σύγχρονου κόσμου; (Παραβλέπεις βέβαια στα επιτεύματα την βυζαντινή θεολογία, υμνογραφία, μουσική, διακοσμητική (μέχρι και τα βιτρώ!), κοινωνική πολιτική, τέχνη του βίου κλπ. Για να μην μιλήσουμε ότι εμείς τους μάθαμε να τρώνε με πιρούνι [1] ή να παίζουν πόλο).
Παραβλέπεις επίσης ότι η "ανθρωπότητα" της εποχής πέρασε από το Βυζάντιο κατά τις Σταυροφορίες και έγραψε η ίδια τι έπαθε όταν αντίκρυσε την Πόλη: ταράκουλο. Ορίστε, μας το γράφει ο ίδιος ο αρχηγότας τους:
Οι σταυροφόροι δεν μπορούσαν καθόλου να σκεφτούν πως μπορεί να υπάρχει σε όλον τον κόσμο μια τόσο πλούσια πόλη, όταν είδαν τα ψηλά εκείνα τείχη και τους πλούσιους πύργους, τα πλούσια παλάτια και τις ψηλές εκκλησίες της, που ήταν τόσες πολλές ώστε κανείς δεν θα μπορούσε να πιστέψει ότι τις είδε όλες. Και μάθετε πως δεν υπήρξε κανείς από μας τόσο σκληρός, ώστε να μην αισθανθεί να ανατριχιάζει το δέρμα του…G. De Villehardouin, Χρονικό της Δ΄Σταυροφορίας
Ή, για να σε κεράσω και ένα γλυκάτζην (που θα έλεγαν και οι κύπριοι φίλοι μας):
Διαλεγμένη για διαμονή από μια εκλεπτυσμένη κοινωνία, που επιδεικνύει τα πλούτη και την πολυτέλειά της, ακόμα και σε στιγμές εθνικών κινδύνων, αποκτά με τον καιρό τις διαστάσεις ενός πραγματικού θρύλου, που ξεπερνά γρήγορα τα βυζαντινά σύνορα. Η ομορφιά, η μεγαλοπρέπεια και προπαντός τα πλούτη της πόλης, κεντρίζουν τα πνεύματα των συγχρόνων, εξάπτουν την περιέργεια και προκαλούν το θαυμασμό και την έκσταση, αισθήματα που σ’ άλλους προκαλούν περηφάνια και συγκίνηση και σ’ άλλους απληστία και φθόνο.Ελένη Γλυκάτζη – Άρβελερ
Αρκετά όμως, ας πάμε παρακάτω:
Με αυτήν την έννοια, ούτε εκχριστιανισμός του ελληνισμού (του παλαιού και του νέου*), ούτε το αντίστροφο, υπήρξαν στην πραγματικότητα. Οι δυο ισχυρές παραδόσεις καταδικάστηκαν λες από την ιστορία να συνυπάρχουν παράλληλα και ασύμπτωτα μέσα στο ίδιο ιστορικό υποκείμενο (τους Έλληνες) και παρ’ όλες τις κατά καιρούς οξύτατες διαμάχες τους, δεν κατάφεραν να απαλλαγούν η μία από την άλλη –ούτε προβλέπεται στο ορατό μέλλον.
Εκείνο που είναι υπερώριμος πολιτικά στόχος είναι να προσαρμοστούν οι κοινωνικές και πολιτικές εξουσίες του χριστιανισμού στις διαστάσεις που πραγματικά έχει αυτός μέσα στη συνείδηση του ελληνισμού. Να πάψει δηλαδή να δυναστεύει τους Έλληνες που δεν επιθυμούν να έχουν σχέση μαζί του (και είναι πάρα πολλοί) στους διάφορους σταθμούς της ζωής τους – και να παρεμβαίνει καθοριστικά (και επικίνδυνα) στα εθνικά θέματα.
Ποιοί είναι αυτοί οι πάρα πολλοί; Κια ποιές είναι αυτές οι περίφημες "κοινωνικές και πολιτικές εξουσίες"; Δηλαδή, ως αναλυτής της ελληνικής και διεθνούς πολιτικής ζωής εντοπίζεις ως σοβαρό πρόβλημα των ελλήνων τις υπερεξουσίες της εκκλησίας; Όχι το λυσσαλέο καπιταλισμό, την οικονομική ύφεση και την φασιστοποίηση της εξουσίας; Όσο για τα προβλήματα της εξωτερικής μας πολιτικής, αυτά είναι ότι η εκκλησία "παρεμβαίνει καθοριστικά στα εθνικά θέματα";! Όχι ότι είμαστε ένα τσουτσεκτοράτο (sic) των Αμερικάνων και παραπαίδι των ισχυρών Ευρωπαίων;! Όταν ο Δον Κιχώτης τα έβαζε με τους ανεμόμυλους περνώντας τους για δράκους, τουλάχιστον τα έβαζε με κάτι υπαρκτό!
Αλλά τα έχει πει πιο ωραία από εμένα ο Τσέστερτον:
Ακούμε συχνά στις μέρες μας για την τόλμη ή το κουράγιο με το οποίο κάποιος επαναστάτης τα βάζει με μια γηραία τυρρανία ή μια απαρχαιωμένη προκατάληψη. Στην πραγματικότητα υπάρχει τόσο λίγη τόλμη στο να επιτίθεσαι σε γηραίους ή απαρχαιωμένους στόχους όσο υπάρχει στο να παλεύεις με τη γιαγιά σου. Ο πραγματικά θαρραλέος είναι αυτός ο οποίος πολεμάει τυρρανίες καινούργιες σαν τη σημερινή ημέρα και προκαταλήψεις φρέσκες σαν μπουμπούκια. Ο μόνος πραγματικά ελεύθερος στοχαστής είναι αυτός του οποίου η σκέψη είναι απελευθερωμένη τόσο από το μέλλον όσο και από το παρελθόν. Ελάχιστα ενδιαφέρεται για το τι θα υπάρξει ή το τι υπήρξε, τον νοιάζει μόνο τι θα έπρεπε να υπάρχει.Chesterton, What's wrong with the world
----
[1] A Byzantine princess (σημ: Μαρία Αργυρίου) introduced the table fork to Europe in the eleventh century. The story varies slightly depending on the source, but the essence is that a nobleman, probably Domenico Selvo (or Silvio), heir to the Doge of Venice, married a princess from Byzantium. This Byzantine princess brought a case of two- tined table forks to Venice as part of her luggage. Forks seem to have been novelties in Byzantium, but not unknown. Many examples can be found in Byzantine art, according to Boger and Henisch.
The princess outraged the populace and the clergy by refusing to eat with her hands:
"Instead of eating with her fingers like other people, the princess cuts up her food into small pieces and eats them by means of little golden forks with two prongs."[Giblin]
"God in his wisdom has provided man with natural forks - his fingers. Therefore it is an insult to Him to substitute artificial metallic forks for them when eating."[Giblin]
Σύνδεσμος
- -
[2] Πολύ νωρίς, από τον 5ο αιώνα περίπου, οι βυζαντινοί φέρνουν στην Πόλη το πόλο, από την Περσία. Από δω, από την Πόλη, θα ξεσηκώσουν το άθλημα οι σταυροφόροι και θα το μεταφέρουν στη Δύση. Από όσα γνωρίζουμε, επί Θεοδοσίου του Β´ οι αγώνες πόλο συγκεντρώνουν πλήθη θεατών. Το παιγνίδι δεν ονομάζεται πόλο, βέβαια, αλλά τυζκάνιον, από το περσικό του όνομα, τσουγκάν. Τυζκανιστήριο ονομάζεται το ειδικό γήπεδο και, μάλιστα, επί Βασιλείου Α´ του Μακεδόνα, λάτρη του παιγνιδιού, το Ιερό Παλάτιο αποκτά το δικό του γήπεδο πόλο. Λόγω του κόστους του, βέβαια, το τυζκάνιον αποτελούσε σπορ της αριστοκρατίας. Από όσα γνωρίζουμε, δεν παιζόταν ακριβώς όπως σήμερα, αλλα μάλλον ως ένα είδος λακρός επί ίππων. Μάλιστα, θεωρείται ότι το γαλλικό λακρός αποτελεί εξέλιξη του βυζαντινού πόλο, ή μάλλον «μετατροπή» του, ώστε να μπορεί να παιχθεί κι απ’ όσους δεν είχαν την οικονομική άνεση να αποκτούν και εκτρέφουν άλογα.
7 σχόλια:
To γεγονός ότι αναμένει ο αρχαίος κόσμος την Ανάσταση κι ακριβώς αυτή η υπενθύμιση της φρίκης του θανάτου μες από τον μέγιστο των ηρώων μας, τον Αχιλλέα, είναι που κάνουν τον Όμηρο πατέρα του γένους, μέσα σ όλα τα άλλα.
Χαίρομαι χαρά μεγάλη με κάθε κείμενό σας.
έχω σκάσει στα γέλια με τον Παύλο και το μαλλί της γριάς:-)
Ἀπὸ ποῦ νὰ ἀρχίσει καὶ ποῦ νὰ τελειώσει κανεὶς...
Μικρὸ δεῖγμα...
(Τὰ ἐξηγεῖ βεβαίως ἐπαρκῶς τὰ νομικὰ ζητήματα καὶ ὁ ἐ.τ. ἀντιπρόεδρος τοῦ Σ.τ.Ἐ., Τάσος Ἰ. Μαρίνος, στὸ τεῦχος Δεκ. τοῦ περιοδικοῦ «Εὐθύνη» (βλ. τὸ ἄρθρο του, «Οἱ νέοι ἀντιδραστικοὶ καὶ ἡ Ἐκκλησία»).)
Είναι αδιανόητο να ρωτάμε την Ιερά Σύνοδο αν θα δεήσει να επιτρέψει την καύση των νεκρών.
Ψευδές. Δὲν ὑπάρχει νόμος ποὺ νὰ τὴν ἀπαγορεύει, ἀλλὰ οὑδεὶς ἰδιώτης ἐπιθυμεῖ νὰ ξοδεύσει χρήματα γιὰ κρεματόριο, χωρὶς νὰ ἔχει πελατεία. (Οἱ ὑπέρμαχοι τῆς καύσεως θέλουν κρατικὰ κρεματόρια, τὰ ὁποῖα νὰ πληρώνουν οἱ χριστιανοὶ μὲ τοὺς φόρους τους.)
Είναι αδιανόητο να ορκίζεται ο Πρόεδρος της Ελλήνων/ ο δημόσιος υπάλληλος / ο φαντάρος πάνω στο Ευαγγέλιο και «εις το όνομα της Αγίας και Αδιαιρέτου και Ομοουσίου Τριάδος»
Δὲν εἶναι ἀδιανόητο· εἶναι πολυχιλιετὴς ἀρχαία Ἑλληνικὴ (καὶ νεωτέρα, ἀπὸ τὴν ἐποχὴ τοῦ Ἀγῶνος) παράδοσις. (Καὶ, πλὴν τοῦ Προέδρου, δὲν εἶναι καὶ ὑποχρεωτικό, ἄλλωστε.) «...Ἵστορες θεοὶ τούτων», ὡρκίζοντο οἱ Ἀθηναῖοι ἔφηβοι λαμβάνοντας τὰ ὅπλα στὸ ἱερὸν τῆς Ἀγλαύρου. (Εἴμεθα πόλις κατείδωλος, ποὺ λέγει καὶ ὁ μέγας Παῦλος· τὶ νὰ κάνουμε!)
Είναι αδιανόητο να ταξιδεύει ο (νεκρός) μουσουλμάνος Έλληνας πολίτης από την Αθήνα στη Θράκη για να έχει μια αξιοπρεπή κηδεία – επειδή η ΙΕ δεν συναινεί να υπάρχει τζαμί στην Αθήνα.
Ψευδές. Ἔχει ἤδη συναινέσει (καὶ ἔχει προσφερθεῖ νὰ προσφέρει καὶ τὸ οἰκόπεδο ἀκόμη, ἔχω τὴν ἐντύπωση). Ἐκεῖ ποὺ ἔχει διαφωνήσει, εἴναι α) ἡἀνέγερση τοῦ τεμένους στὴν διεθνὴ πύλη τοῦ Ἑλληνικοῦ κράτους (περιοχὴ ἀεροδρομίου) (φυσικὰ καὶ οἱ κάτοικοι τῆς περιοχῆς ἀντιδροῦν), καὶ β) ἡ ἴδρυση ἐλεγχόμενων ἀπὸ σαουδάραβες σχολῶν ταλιμπάν. (Περιέργως οἱ «προοδευτικοὶ ἀρνοῦνται στὴν Ἐκκλησία τῆς Ἑλλάδος τὸ δικαίωμα νὰ λειτουργεῖ σχολές, ἀλλὰ ὄχι στοὺς ἰσλαμιστὲς σαουδάραβες...)
Είναι θλιβερός, τέλος, ο εν ψυχρώ προσηλυτισμός που γίνεται στα παιδιά μας (και στα δικά μου, παρά τη θέλησή μου) στο σχολειό τους - και με δικά μου έξοδα!
Δὲν εἶναι θλιβερός, εἶναι ἡ ἀνατροφή, πού, διὰ τοῦ σχολείου, ἐπιλέγουν νὰ δίνουν οἱ ἴδιοι οἱ γονεῖς στὰ παιδιά τους (ὅπως καὶ τὸ Σύνταγμα ὁρίζει). Ἐὰν εἴμαστε ἰνδονήσιοι, θὰ διδάσκαμε τὴν ἰνδονησιακὴ ἱστορία, γεωγραφία καὶ θρησκευτικὴ παράδοση. Τώρα εἴμαστε Ἕλληνες καὶ διδάσκουμε τὴν Ἑλληνικὴ ἱστορία, τὴν Ἑλληνικὴ γεωγραφία καὶ τὴν Ἑλληνικὴ θρησκευτικὴ παράδοση. Ἐπειδὴ βεβαίως εἴμαστε καὶ ἐλεύθερη θρησκευτικῶς πολιτεία (ἀντίθετα ἀπὸ τὴν ἀρχαῖα Ἑλλάδα, καλῶς ἤ κακῶς), μποροῦν ὅποιοι θέλουν νὰ ἱδρύσουν καὶ ἰδιωτικὰ σχολεῖα, μὲ δικά τους ἔξοδα. (Πάντως καὶ οἱ χριστιανοὶ ὑποχρεοῦνται νὰ συντηροῦν τὶς κρατικὲς κλινικὲς ποὺ κάνουν ἐκτρώσεις, καὶ ἄλλα πολλά, σημειώνει ὁ «κατὰ τῆς ἀρχαιοπληξίας» συγγραφεύς...)
Μια και αναφέρατε τον Sammy Davies Jr, να σας θυμίσω τους Αιθίοπες Εβραίους, τους Abayudaya στην Ουγκάντα, και αλλού στην Αφρική ( ας θυμηθούμε και την ιδιάζουσα περίπτωση Alpha Blondy, στην Ακτή του Ελεφαντοστού). Αυτά χωρίς να διαφωνώ καθόλου με την ουσία του 95% (είδατε ακρίβεια στα ποσοστά;) όσων γράφετε.
Ομολογώ ότι δεν έχω τα κότσια Πάνο, να εμπλακώ στη συζήτηση. Την παρακολουθώ όμως, όπως θα το ήθελες. Με τυπωμένες τις παρεμβάσεις του καθένα, με τυπωμένα τα σχόλια. Επιβάλλεται άλλωστε, αφού τη μια είμαι δω, την άλλη εκτός, σε μέρη χωρίς πρόσβαση στο δίκτυο. Επιπροσθέτως, με ταλαιπωρούν φίλοι κι εχθροί. Για τις (ενδεχόμενες, είναι ο σωστός προσδιορισμός) διαφωνίες μου, μια ελάχιστη αναφορά: νομίζω ότι ο bfo δεν χρησιμοποιεί και για την εποχή μας, τα ίδια λεπτεπίλεπτα εργαλεία ανάλυσης, τον ίδιο εκλεπτυσμένο τρόπο σκέψης. Αδικεί, υποψιάζομαι, τους συγχρόνους του. Αλλά, αρκετά...
"με ταλαιπωρούν φίλοι κι εχθροί" εκτός διαδικτύου. Συγχωρέστε με, bfo.
Παλιά η συζήτηση αλλά άκρως ενδιαφέρουσα. Τον θυμό του Πάνου δεν τον κατανοώ, συνήθως είναι ήρεμος - όχι σαν κι εμένα - τί έπαθε άραγε τότε; Του χάλασαν την αχριστιανική ελληνικότητα που αντιπαραθέτει στους ζιακικούς-γιανναρικούς (και αρδηνικούς) και χαλάστηκε; Τέλος πάντων, τον συγχωρώ διότι ψέγει ορθά το Ζιάκα αναφορικά με τις σχεσιολογίες του. Πάντως
1. ισχυρίζεται πως υπήρχε εναλλακτική του χριστιανισμού. Φυσικά και υπήρχε, όπως τώρα υπάρχει η περίπτωση να γίνει η δικτατορία του προλεταριάτου. Τότε η εναλλακτική ήταν να κερδίσουν, μέσω της προσωπικής θρησκείας του Ιουλιανού και των θεουργών του, θεωρίες πολύ πιο αν-ελληνικές από ό,τι ο χριστιανισμός. θεωρίες προερχόμενες από την υπερδύναμη-ιστορικό εχθρό των Ελλήνων, τους Πέρσες. οι οποίοι έμειναν ανεπηρέαστοι, πολύ περισσότερο από ό,τι οι Εβραίοι, από την κλασσική αρχαιότητα και θα άφηναν συνεπώς στο έλεος του Μίθρα τα συγγράμματα των αρχαίων.
2.Αναρωτιέται αν όλα έγιναν καλά με την επικράτηση του χριστιανισμού. αυτό είναι τόσο αφελές όσο να απορρίπταμε την μαζική δημοκρατία χάριν της μοναρχίας επειδή δεν έχουμε πλέον, συνήθως, αριστουργηματικά έργα όπως επί των πεφωτισμένων δεσποτών-μοναρχών, αλλά μεταμοντέρνο κιτς.
3. Διαπράττει μέγα λάθος αναφερόμενος σε εξαφάνιση του Ελληνισμού τον 6ο μ.Χ. αι. Προφανώς ο γλωσσικός εξαραβισμός των ελληνιστικών πόλεων και της Μ. Ανατολής έγινε από τους χριστιανούς. Οι εισβολές Αράβων-Βουλγάρων-Σλάβων και η συνεπακόλουθη συρρίκνωση της αρχαίας πόλης είναι άγνωστα για τον Πάνο φαινόμενα. Ήρθε απλώς ο χριστιανισμός και εξαφανίστηκε ο κλασσικός ελληνισμός (που βεβαίως-βεβαίως δεν είχε φθαρεί). τι άλλο θα ακούσει κανείς.
4. Τόσο ο Πάνος όσο και οι ιδεολογικοί εχθροί του ασχολούνται με αν πράγματι ήταν θεϊκό σχέδιο ο εκχριστιανισμός. συζητήσεις πάνω σε τέτοια θέματα δε γίνονται. είτε το δέχεσαι είτε όχι. δεν μπορείς να το αρνηθείς "επειδή..".
5. ο Πάνος θα έπρεπε να (ξανα)διαβάσει λίγο Κορδάτο, ο οποίος βεβαίως διαφωνεί μαζί του για το θέμα της επίδρασης του Κωνσταντίνου. Βέβαια από τη μία ισχυρίζεται ότι ένας κωνσταντίνος κάνει τη διαφορά κι από την άλλη αναφέρεται σε αοριστολογίες (για να μην τις χαρακτηρίσω αλλιώς) τύπου "ήταν θέμα χρόνου ο Ελληνισμός να ανακάμψει πολιτικά" (αν ο Κωνσταντίνος επέλεγε τη Δύση ως έδρα της αυτοκρατορίας, ποια θα ήταν η τύχη του ελληνισμού μπροστά στις εισβολές περσών (προ Ισλάμ), αράβων, σλαβοβούλγαρων κ.α. οι οποίοι θα κατακτούσαν ανενόχλητοι ΠΑΝΤΕΛΩΣ; πώς θα επανέκαμπτε πολιτικά ένας τέτοιος ελληνισμός;), ενώ από την άλλη είναι ζήτημα νομοτέλειας η επανάκαμψη του υστερορρωμαϊκού ελληνισμού.
Όπως και να 'χει: ο Πάνος αγνοεί επιδεικτικά (τον συμφέρει άλλωστε), οταν μας λέει ότι "ένας αυτοκράτορας (και δη ο Κων/νος) αρκεί", τους σκληρούς αγώνες εθνικών-μη ορθοδόξων-ορθοδόξων ώς τα 420 (εθνικοί-χριστιανοί) και ώς τα 840 (μη ορθόδοξοι-ορθόδοξοι) για την εύνοια του κράτους. το νόστιμο είναι ότι αποδίδει μόνο στον ορθόδοξο χριστιανισμό κατηγορίες για άλωση του ρωμαϊκού κράτους αλλά διόλου δεν τον ενδιαφέρει η προσπάθεια των εθνικών ή των αιρετικών να κρατήσουν στα χέρια τους ή να κατακτήσουν αντίστοιχα το κράτος. κρίνει έτσι χωρίς ενδιαφέρον για την τοτινή αντίληψη περί σχέσεων θρησκείας-κράτους, μονόπλευρα τους ορθόδοξους. και, όπως πάντα, με εχθρική διάθεση, κρυβόμενη βέβαια πίσω από έναν δήθεν αγνωστικισμό (για την πολεμική λειτουργία του οποίου του συνιστώ να διαβάσει λιγάκι Κονδύλη - τον οποίον συνιστά στους καραμπελιακούς κατά τα άλλα).
6. Ο Πάνος ενοχλείται από τον δυισμό του χριστιανισμού (όπως ορίζει αυτός τον δυισμό) αλλά θεωρεί λίγο-πολύ τους μονοφυσίτες και τους άλλους δυιστές-μανιχαϊστές ως ηρωομάρτυρες του ελληνισμού στη μάχη τους κατά του εβραϊκού χριστιανισμού.
7. Ο Πάνος συγχέει τον οικουμενισμό μιας μερίδας των εβραίων (εβραίοι προφήτες) με τον εβραϊκό εθνικισμό και την κυρίαρχη ερμηνεία (μη προφητική) της ΠΔ αναμεταξύ των εβραίων. Γι' αυτό νομίζει ότι υπήρξε μια μετάλλαξη από τον εβραϊσμό στον χριστιανισμό. αφού σωστά επικρίνει τον Ζιάκα, θα έπρεπε να αναγνωρίσει την ορθότητα της διάκρισης των επιμέρους εθνικών παραδόσεων. Οι προφήτες ήταν οικουμενικοί, η κυρίαρχη ιουδαϊκή παράδοση όχι. Συνέχεια της οικουμενικότητας των πρώτων ο χριστιανισμός, όχι μετάλλαξη της άποψης των φαρισαίων.
8. Ο Πάνος, όπως κι άλλοι παρατήρησαν, ερμηνεύει την αρχαία θρησκεία-θεολογία και τις απόψεις των τοτινών ανθρώπων ως κάτι ενιαίο, προκειμένου να το αντιπαραθέσει στον εβραϊκό χριστιανισμό, στον οποίο άλλωστε (τάχα) δεν πίστεψαν οι Έλληνες.
9. Για τις υπερεξουσίες της Εκκλησίας με κάλυψε ο Καλλίμαχος. Είναι εξοργιστικό να γίνεται αντιεκκλησιαστική επίκληση της προχριστιανικής ελληνικότητας στην οποία, όσο κι αν το αποκρύβει ο Πάνος σκόπιμα ή λόγω άγνοιας, η θρησκεία έπαιζε τεράστιο ρόλο και μάλιστα δίωξε τους φιλοσόφους. για ποια αρχαιοελληνικότητα (στη νεοελληνική της εκδοχή) μιλά και ενθουσιάζεται υπέρ αυτής ο Πάνος; για την κατά φαντασία του μη θρησκευτική, μή μισαλλόδοξη, κομμένη και ραμμένη στα μέτρα του, αρχαιοελληνικότητα; Τέτοια δεν υπήρχε. πολύ πιο συνεπείς είναι όσοι θα υποστήριζαν, προκειμένου να γίνουμε "πιο έλληνες", να επανέρθει η αρχαία θρησκεία, παρά όσοι υποστηρίζουν τις μπαρούφες της φανταστικής τους άθρησκης (κατά κύριο λόγο) ελληνικότητας.