Η αίρεση του Νεστοριανισμού

The first person who threw an insult instead of a rock was the start of civilization

Against stupidity, the gods themselves contend in vain.

Schiller

Όσοι ρίχνετε που και που κάνα βλέφαρο προς τούτο το ιστολόγιο θα προσέξατε το thread συζητήσεως περί Βυζαντίου. Ο φίλτατος Πάνος (ο οποίος, πρέπει να ειπωθεί, είναι 44 ετών, οπότε δεν τίθεται θέμα ανεπάρκειας στη συζήτηση), αποφάσισε, σύμφωνα με τελευταίες δηλώσεις του να εγκαταλείψει την συζήτηση, καθώς τον ενόχλησε το γεγονός ότι:

Γιατί και το καλύτερο επιχείρημα να σου πουν εσένα, δεν θα το "ακούσεις" - δεν πρόκειται να σου το επιτρέψει ο ναρκισσισμός σου. Χρειάζεσαι λίγο χρόνο (χρόνια) ακόμα...

Αν αναλύσουμε το παράπονο του φίλου μας, καταλήγουμε στα εξής συστατικά στοιχεία:

α) Θεωρεί ότι έχει πεί τα "καλύτερα επιχειρήματα" (και άρα φταίω εγώ που δεν τα αποδέχθηκα).

β) Θα έπρεπε να "ακούσω" τα επιχειρήματα του. Δεν εννοεί βέβαια απλά να φθάσουν στα αυτιά μου (ή στην περίπτωση μας, να τα διαβάσω). Προφανώς και τα διάβασα με την τυπική έννοια και απάντησα σε αυτά. Βάζει λοιπόν το "ακούσω" σε εισαγωγικά, για να δείξει ότι εννοεί κάτι ουσιαστικότερο: να τα εμπεδώσω. Και ποιά θα ήταν η απόδειξη ότι τα εμπέδωσα; Μα το να τα αποδεχθώ!

γ) Αλλά φθάνει και σε ψυχολογικό βάθος. Διαβλέπει ναρκισσισμό. Μια και δεν μίλησα ποτέ για τον εαυτό μου στο thread (γενικά δεν μίλησα καθόλου για τον εαυτό μου στο ιστολόγιο, με την εξαίρεση τους πρώτου ποστ, όπου απάντησα στο ερωτηματολόγιο του Προυστ ώστε να συστηθώ λιγάκι σε όποιον τύχει και διαβάσει), θα πρέπει να αναζητήσουμε αλλού το ναρκισσισμό. Υποθέτω αυτό που τον ενόχλησε είναι το θεατρικό ύφος και το στυλιζάρισμα των απαντήσεων μου στη συζήτηση. Όμως αυτό δεν είναι παρά απόρροια του ότι θαυμάζω και κοπιάρω το στυλ ορισμένων έντονων στυλιζαριστών όπως ο Τσέστερτον, ο Καρλ Κράους κλπ. Μπορεί να είναι και αυτοί ναρκισσιστές, και να το διάλεξα επειδή μου ταιριάζει. Σε κάθε περίπτωση είναι εκτός θέματος. Όπως λένε οι ξένοι: being rude is not the same as being wrong.

δ) Τελικό συμπέρασμα; Χρειάζομαι λίγο χρόνο (χρόνια, δηλαδή) ώστε να φθάσω στην σοφία τον φίλο μας, τον Νέστορα των 44 ετών. Κάτι το οποίο θυμίζει τα "για την ηλικία σου καλή και η μαλακία σου" και τα "καθρεφτάκι" που λέγαμε μικροί. Ίδιον του παλιμπαιδισμού άλλωστε είναι ότι δεν εμφανίζεται (εξ' ορισμού) σε παιδιά.

Κάποιος πιο νεστωραίος θα έλεγε πως το βάρος της αποδείξεως ότι δεν είναι κλειστός στα επιχειρήματα πέφτει μάλλον σε αυτόν που εγκαταλείπει μια συζήτηση. Ιδιαίτερα άμα αφήνει τις ανασκευές των απόψεων του αναπάντητες. Κάποιος κακεντρεχής θα έλεγε ότι θυμίζει άνθρωπο που δεν ξέρει να χάνει (όχι ότι θα ήταν δυνατόν ο Νέστορας -είπαμε: 44 ετών- να ταπωθεί ποτέ από ένα παιδάκι (η ηλικιακή εκτίμηση δική του, επιχειρημένη στα πλαίσια της συσκότισης του πραγματικού θέματος της συζήτησεως).

Αλλά για το ότι η ηλικία θα αλλάξει τις απόψεις μου στις δικές του, μπορούμε να πούμε το εξής: απόψεις όπως οι δικές του συμμεριζόμουν και εγώ: στα δεκαπέντε μου (και μέχρι τα 22 τουλάχιστον). Τις άλλαξα στη συνέχεια. Δεν χρειάζεσαι να είσαι παιδί θαύμα για να έχεις τέτοιες απόψεις στα 15 σου: ο μέσος "προβληματισμένος" αυτές τις απόψεις έχει: σκοταδιστικό βυζάντιο, καταπιεστική και επιζήμια ορθοδοξία κλπ. Δεν συναντώνται μόνο σε σεβάσμιους στα μέσα -άντα τους: θα τις βρείς και σε "επαναστατημένους" 16-χρονους, all the way μέχρι την ηλικία του Νίκου Δήμου. Από την άλλη ο Λορεντζάτος έφυγε πλήρης ημερών και συμμερίζονταν την εκτίμηση για τον βυζαντινό πολιτισμό και την ορθοδοξία. Εντέλει, αν η προχωρημένη ηλικία με φέρει σε τέτοιες απόψεις θα είναι για μένα ένα πισωγύρισμα. Θα το πάρω σαν σημάδι ότι η γεροντική άνοια κερδίζει έδαφος.

Εντωμεταξύ, υπάρχουν μερικά ερωτήματα που ο Νέστορας άφησε αναπάντητα στη συζήτηση.

Έγραψε πχ:

Ήταν, λες, μια κρίση του ελληνισμού ηλικίας 500 χρόνων, από τον καιρό του Αλέξανδρου. Προς στιγμήν ας δεχτούμε πως ήταν. Τι έγινε, λύθηκε ξαφνικά αυτή η κρίση; Ξεπεράστηκε η κρίση του ελληνισμού κατά τη διάρκεια των βυζαντινών 11 αιώνων; Πως εκφράστηκε αυτό; Είχε κάποια επίπτωση στην ειρήνη, βελτίωσε τον καθημερινό βίο, εξομάλυνε εσωτερικές αντιθέσεις, ενίσχυσε τον ελληνισμό, απαλλάχτηκαν οι άνθρωποι από το φόβο των δαιμόνων, τη θρησκοληψία, τη μαγεία, τους εξορκισμούς, την εκμετάλλευση; Παγιώθηκε, έστω ένα και μοναδικό, θρησκευτικό σώμα με στοιχειώδη ευπρέπεια; Βελτιώθηκε η εκπαίδευση, η υγιεινή, ο καθημερινός τρόπος ζωής; Έβαλε κανείς χέρι στους κάθε λογής ισχυρούς; Αποκαταστάθηκαν στο ύψος της κλασσικής Ελλάδας η φιλοσοφία, τα μαθηματικά, η λόγια ποίηση; Ανυψώθηκε η πολιτική ζωή και οι θεσμοί; Έγινε καμιά εφεύρεση σε ολόκληρους 11 αιώνες, εκτός από το υγρόν πυρ; Καλλιεργήθηκε η ιστορική μνήμη, που να αναδεικνύει τους Έλληνες προγόνους ως μεγάλους νικητές κατά των Περσών; Έγιναν πιο ευτυχισμένοι οι Έλληνες, ο βίος τους πιο εορταστικός, πιο πολύχρωμος και ανάλαφρος;

Του απάντησα σημείο προς σημείο σε αυτά τα ερωτήματα, ακόμα και στα παρδαλά και "κουφά" όπως στο αν έγινε ο ελληνικός βιος πιο "πολύχρωμος και ανάλαφρος" (!). Δεν είναι μόνο δική μου άποψη (του μικρού παιδιού). Τα λέγει, ανάμεσα σε άλλους, και ο φίλτατος Ζιάκας, που του ρίχνει χρόνια. Δεν απάντησε.

Στην θέση μου ότι ο ελληνισμός της εποχής ήταν σε κρίση, μου έγραψε:

Πάντοτε και παντού οι πολιτισμοί, οι κοινωνίες, οι λαοί, βρίσκονται σε «κρίση», για αυτό και η ιστορία βρίσκεται σε κίνηση. Είναι εξαιρετικά αφελής όποιος ισχυρίζεται πως ξαφνικά παρουσιάζεται «κάτι» (από τον ουρανό) και η κρίση αίρεται, ως δια μαγείας. Αυτή είναι καλή άποψη, ίσως, για μέτριους θεολόγους που απευθύνονται σε ειδικό κοινό, αλλά δε μπορεί να σταθεί σε άλλα ακροατήρια.

Του απάντησα ότι αυτή η άποψη που τάχα "δεν μπορεί να σταθεί σε άλλα ακροατήρια" αντίθετα στάθηκε αξιοπρεπώς σε πάρα πολλά ακροατήρια. Ήταν η άποψη των Μαρξ & Σπένσερ (όχι των ιδιοκτητών της αλυσίδας πολυκαταστημάτων), του Χέγκελ, ακόμα και του Ησιόδου αν πάρουμε σοβαρά τα "γένη των ανθρώπων". Η άποψη δηλαδή ότι κάποια στιγμή ένας πολιτισμός μπαίνει σε κρίση οπότε εμφανίζεται ένας άλλος τρόπος και η κρίση αίρεται. Του απάντησα επίσης ότι ακόμα και αν δεχθούμε ότι "παντού και πάντα οι πολιτισμοί βρίσκονται σε κρίση" δεν είναι όλες οι κρίσεις ίδιες. Υπάρχουν σοβαρότερες και ελαφρύτερης μορφής. Δεν απάντησε.

Στο αν η επικράτηση του χριστιανισμού επήλθε εξαιτίας της υιοθέτησης του από τον Κωνσταντίνο (εγώ λέω ότι αντίθετα η υιοθέτηση έγινε εξαιτίας της επικράτησης), στο αν δηλαδή ένας αυτοκράτορας έκανε την διαφορά, πράγμα που αμφισβητώ, γράφει:

Ένας αυτοκράτορας φυσικά και κάνει τη διαφορά – δε χρειάζεται να σκέφτεσαι με όρους «συνομωσιολογικής λογικής» για να το καταλάβεις αυτό. Αρκεί να είσαι σε θέση να σκέφτεσαι χωρίς προαποφασισμένα συμπεράσματα, και να αξιολογήσεις τι ακριβώς ήταν ο αυτοκράτορας εκείνα τα χρόνια και ποιες δυνάμεις (πάσης φύσεως) συγκέντρωνε στο πρόσωπό του. Υπήρχε, ισχυρίζεσαι, περίπτωση χριστιανικής μονοκαλλιέργειας, χωρίς το προαπαιτούμενο η απαίτηση αυτή να υποστηρίζεται από την αυτοκρατορική ισχύ;

Στο οποίο απαντάω ότι αφού τάχα "Ένας αυτοκράτορας φυσικά και κάνει τη διαφορά" πως εξηγείται ότι και τόσοι και τόσοι αυτοκράτορες που πολέμησαν τον Χριστιανισμό με διωγμούς και εκτελέσεις δεν έκαναν την διαφορά υπέρ των αρχαίων θρησκειών αλλά αντίθετα ο χριστιανισμός όλο και θέριευε; Πως και ο Ιουλιανός δεν έφερε κανένα αποτέλεσμα, αντίθετα μάλιστα περιφρονήθηκε από το λαό του;!

Φυσικά (I see a pattern here) δεν απάντησε.

Έγραψε ακόμα πχ. ότι:

Ο «οικουμενισμός» του χριστιανισμού δεν είναι παρά η μετάλλαξη /προσαρμογή της θεωρίας του «περιούσιου λαού» των Εβραίων. Όταν ξεκουφαθείς, bfo, μπορείς να προτείνεις κάποιον καλύτερο όρο – ή έστω μπορείς να προσπαθείς να ερμηνεύσεις μια φράση, σύμφωνα με το πνεύμα αυτού που έγραψε ολόκληρο το κείμενο που σχολιάζεις και όχι όπως σε βολεύει.

Του απάντησα ότι ίσως κωφεύω αλλά εξακολουθώ να μη βλέπω πως "ο οικουμενισμός του χριστιανισμού" προκύπτει από τη θεωρία του "περιούσιου λαού των Εβραίων", δηλαδή από το ακριβώς αντίθετο του! Αν ο οικουμενισμός του χριστιανισμού σημαίνει κάτι, αυτό είναι ακριβώς πως δεν υπάρχει περιούσιος λαός! Ίσως μπορείς να το εξηγήσεις.

Υποθέτω θα είχε τρομερά πειστικά επιχειρήματα να αντιπαραθέσει. Δυστυχώς δεν απάντησε.

Αλλά τι περιμένει κανείς από ακροατές του Μίκη εν έτει 2006;