Για τα βιβλία της ιστορίας

Εκτός από μια κληρονομιά -που παραμένει σημαντική, αλλά είναι καταδικασμένη να φθίνη συνεχώς- από βιβλία και παλαιά κτίρια, τα οποία άλλωστε όλο και συχνότερα επιλέγονται και παρουσιάζονται σε προοπτική ανάλογα με τα οφέλη του θεάματος, δεν υπάρχει πια τίποτα, τόσο στην κουλτούρα όσο και στη φύση που να μην έχει αλλοιωθεί και μολυνθεί, σύμφωνα με τα μέσα και τα συμφέροντα της σύγχρονης βιομηχανίας. (…)

Η διακυβέρνηση του θεάματος, η οποία κατέχει στις μέρες μας όλα τα μέσα πλαστοποίησης του συνόλου τόσο της παραγωγής όσο και της αντίληψης, είναι απόλυτος κύριος των αναμνήσεων όπως είναι ανεξέλεγκτος κύριος των σχεδίων που διαμορφώνουν το απώτερο μέλλον. Κυριαρχεί απόλυτα παντού˙ εκτελεί τις ετυμηγορίες στις οποίες καταλήγει έπειτα από συνοπτική διαδικασία. (…)

Η πρωταρχική επιδίωξη της θεαματικής κυριαρχίας ήταν να εξαλείψει την ιστορική γνώση εν γένει και καταρχήν σχεδόν όλες τις πληροφορίες και τα εύλογα σχόλια σχετικά με το πιο πρόσφατο παρελθόν. Ένα τόσο κατάφορο και αυταπόδεικτο γεγονός δε χρειάζεται εξηγήσεις. Το θέαμα οργανώνει με μαεστρία την άγνοια για όσα συμβαίνουν και, αμέσως μετά, την λήθη όσων μολαταύτα κατόρθωσαν να γίνουν γνωστά. Το πιο σημαντικό είναι και το πιο κρυφό. (…) Μια απολυταρχική εξουσία τόσο πιο ριζικά καταργεί την ιστορία όσο πιο επιτακτικές είναι οι ανάγκες για κάτι τέτοιο, και προπαντών ανάλογα με τις μεγαλύτερες ή μικρότερες πρακτικές ευκολίες εκτέλεσης που συναντά. Ο Τσιν Τσε Χοάνγκ Τι διέταξε να καούν τα βιβλία, αλλά δεν κατάφερε να τα εξαφανίσει όλα. Ο Στάλιν είχε προωθήσει ακόμα παραπέρα την πραγματοποίηση ενός παρόμοιου σχεδίου στο αιώνα μας αλλά, παρόλα τα κάθε λογής ερείσματα που είχε καταφέρει να βρεί έξω από τα σύνορα της αυτοκρατορίας του, παρέμενε απροσπέλαστη στην αστυνομία του μια εκτεταμένη ζώνη του κόσμου όπου κορόιδευαν τις αγυρτίες του. Το ενσωματωμένο θεαματικό τα κατάφερε καλύτερα, με νέες μεθόδους και δρώντας αυτή την φορά παγκόσμια. (…)

Το πεδίο της ιστορίας ήταν το αξιομνημόνευτο, η ολότητα των συμβάντων οι συνέπειες των οποίων εκδηλώνονταν για μεγάλο χρονικό διάστημα. Επίσης αξεχώριστα η γνώση έπρεπε να διαρκεί και να βοηθάει στην κατανόηση, τουλάχιστον εν μέρει, όσων θα συνέβαιναν εκ νέου: “κτήμα ες αεί”, λέει ο Θουκυδίδης. Με αυτό τον τρόπο η ιστορία ήταν το μέτρο μιας πραγματικής καινοτομίας. Όποιος πουλάει την καινοτομία έχει κάθε συμφέρον να εξαλείξει το μέσο αποτίμησής της. (…)

Όλοι οι ειδικοί είναι άνθρωποι του κράτους και των μέσων μαζικής ενημέρωσης, και δεν αναγνωρίζονται σαν τέτοιοι παρά μόνο εξαιτίας αυτού του γεγονότος. Κάθε ειδικός υπηρετεί το αφεντικό του, διότι καθεμία απ’ τις παλιές δυνατότητες ανεξαρτησίας έχει σχεδόν εκμηδενιστεί απ’ τις συνθήκες οργάνωσης της σημερινής κοινωνίας. Ο ειδικός που υπηρετεί καλύτερα είναι ασφαλώς εκείνος που ψεύδεται. (…) Δεν υπάρχει τώρα πια κρίση, για την οποία να υπάρχει η εγγύηση μιας σχετικής ανεξαρτησίας, από μέρους εκείνων που αποτελούσαν τον επιστημονικό κόσμο. Απο μέρους εκείνων, λόγου χάρη, που υπερηφανεύονταν άλλοτε για την ικανότητα τους επαλήθευσης, που τους επέτρεπε να προσεγγίζουν ό,τι αποκαλούσαν αμερόληπτη ιστορία των πραγμάτων, ή τουλάχιστον να πιστεύουν ότι άξιζε να γνωστοποιηθεί. Δεν υπάρχει καν αδιαμμφισβήτητη βιβλιογραφική αλήθεια, και οι περιλήψεις που έχουν καταχωρηθεί με την βοήθεια της πληροφορικής στις καρτελοθήκες των εθνικών βιβλιοθηκών θα σβήσουν ακόμα περισσότερο τα ίχνη της. Είναι να τα χάνει κανείς αναλογιζόμενος τι ήταν κάποτε οι δικαστές, οι γιατροί, οι ιστορικοί και τα επιτακτικά καθήκοντα που έθεταν συχνά στον εαυτό τους μέσα στα όρια των αρμοδιοτήτων τους: οι άνθρωποι μοιάζουν περισσότερο στην εποχή τους παρά στον πατέρα τους. (…)

Η δυαδική γλώσσα των ηλεκτρονικών υπολογιστών αποτελεί επίσης μια ακαταμάχητη προτροπή να δεχόμαστε ανα πάσα στιγμή, αναντίρρητα, αυτό που έχει προγραμματιστεί σύμφωνα με την βούληση κάποιου άλλου, και που παρουσιάζεται σαν η άχρονη πηγή μιας ανώτερης, αμερόληπτης και τέλειας λογικής. Τι κέρδος σε ταχύτητα και σε λεξιλόγιο προκείμένου να κρίνεις τα πάντα! (…) Δεν είναι επομένως παράξενο που οι μαθητές, απ’ την παιδική τους ηλικία, ξεκινούν χωρίς δυσκολίες και με ενθουσιασμό απ’ την Απόλυτη Γνώση της πληροφορικής, ενώ αγνοούν όλο και περισσότερο την ανάγνωση, που απαιτεί αληθινή κρίση σε όλη την έκταση του κειμένου κι επιπλέον είναι η μόνη που μπορεί να διευκολύνει την πρόσβαση στην τεράστια προθεαματική ανθρώπινη εμπειρία. Διότι η συζήτηση σχεδόν πέθανε, και σε λίγο θα πεθάνουν και πολλοί από εκείνους που ήξεραν να μιλάνε. Το άτομο, που αυτή η άγονη θεαματική σκέψη το έχει σημαδέψει πιο βαθειά απ’ οποιοδήποτε άλλο στοιχείο της διαμόρφωσης του, τίθεται έτσι εξαρχής στην υπηρεσία της κατεστημένης τάξης πραγμάτων, ενώ η υποκειμενική του πρόθεση μπορεί να ήταν εντελώς αντίθετη με μια τέτοια κατάληξη. Στην ουσία, θα μεταχειριστεί την γλώσσα του θεάματος γιατί είναι η μόνη που του είναι οικεία: αυτή με την οποία του έμαθαν να μιλάει. Αναμφίβολα θα επιδιώξει να φανεί εχθρός της ρητορικής του, αλλά θα χρησιμοποιήσει το συντακτικό του. Είναι ένα από τα σπουδαιότερα σημεία της επιτυχίας που έχει σημειώσει η θεαματική κυριαρχία. Η τόσο γρήγορη εξαφάνιση του προυπάρχοντος λεξιλογίου δεν είναι παρά μια στιγμή αυτής της επιχείρισης. Αυτήν εξυπηρετεί.

Γνωρίζουμε ασφαλώς ότι η ιστορία εμφανίστηκε στην Ελλάδα μαζί με την δημοκρατία. Μπορούμε να διαπιστώσουμε ότι χάθηκε απ’ τον κόσμο μαζί με την τελευταία. (…)