Προοδευτικές κοινοτοπίες, μέρος πρώτο

Προοδευτικές κοινοτοπίες, μέρος πρώτο

Δεδομένου ότι είμαι ένας φυσιολογικός ενήλικας (πράγμα που μένει να αποδειχθεί, εννοώ το φυσιολογικός), υπάρχει ένας μακρύς κατάλογος πραγμάτων που με εκνευρίζουν. Κάπου στην κορφή του βρίσκονται τα σβησμένα τσιγάρα μέσα σε πιάτα και ποτήρια. Εξίσου ψηλά όμως βρίσκονται οι κοινοτοπίες. Ιδιαίτερα το είδος όπου αφθονεί ο κοινός τόπος αλλά όχι και η κοινή λογική.

Οι κοινοτοπίες του ενός, θα μου πείτε, είναι οι αλήθειες του άλλου. Δεκτόν. Έλα όμως που διατηρώ την παλαιομοδίτικη εκείνη πίστη πως υπάρχει κάτι αληθινό στην ιδέα της αλήθειας. Ότι, δηλαδή, υπάρχει μια εκδοχή των πραγμάτων αν όχι αντικειμενική τουλάχιστον σωστότερη και πως καθήκον μας είναι να την βρούμε.

Όλοι σχεδόν οι φιλολογικοί και φιλοσοφικοί μου ήρωες (H.S Thompson, G.K Chesterton, G.E Debord, J.P Voyer, C. M. Palahniuk, H.L Mencken, M.T Houellebecq) έχουν ένα κοινό στοιχείο. Όχι, δεν εννοώ ότι όλοι έχουν από δυο ονόματα. Εννοώ ότι όλοι γράφουν καλύτερα όταν γράφουν εναντίον κάποιου πράγματος που τους εκνευρίζει. Το αυτό πιστεύω και για μένα. Δηλαδή όχι πως γράφω καλά όταν γράφω εναντίον όποιου πράγματος με εκνευρίζει: απλά ότι γράφω καλύτερα. Εδώ λοιπόν, θα επιχειρήσω ακριβώς αυτό. Όχι, δεν θα γράψω για τα τσιγάρα στα ποτήρια. Ίσως το κάνω κάποτε. Σήμερα το θέμα μου θα είναι κάποιες κοινοτοπίες.

Όποιος κυνηγάει κοινοτοπίες, δύσκολα θα βρεί καλύτερο κυνηγότοπο από το τεράστιο δάσος εύκολης κριτικής και προκαταλήψεων που εκστομίζονται και εκγράφονται (sic) πάνω στο ζήτημα της εθνικής μας ταυτότητας. Αν δηλαδή υπάρχει τέτοια (πράγμα που κατα πολλούς μένει να αποδειχθεί).



Να, πάρτε για παράδειγμα την διαδεδομένη άποψη ότι η έκφραση "ελληνοχριστιανικός πολιτισμός" συνιστά ένα τερατούργημα και πως οι αρχαίοι έλληνες έγιναν χριστιανοί με το ζόρι, αν όχι μετά από θανάσιμους διωγμούς. Ας δούμε πόσα λάθη κατορθώνουν να συσσωρεύσουν εδώ οι προοδευτικοί φίλοι μας [1]. Καταρχήν όταν ο προοδευτικός παρουσιάζει τους αρχαίους έλληνες ως ασύμβατους με το Χριστιανισμό, φέρνει στο μυαλό του τον Όμηρο, τον Περικλή, τον Αριστοφάνη, τον Δημόκριτο, κλπ. Αυτό φαίνεται καθαρά από τη δομή των επιχειρημάτων του. Ξεχνάει όμως πως δεν ήταν εκείνοι οι αρχαίοι έλληνες οι οποίοι έγιναν χριστιανοί αλλά οι κατά πολύ μεταγενέστεροι τους του πρώτου μ.Χ αιώνα. Αν βάλουμε στο μυαλό μας αυτό το απλό γεγονός, όλα γίνονται καθαρότερα.

Ξαφνικά βλέπουμε ότι δεν είναι τόσο ότι η έλευση του Χριστιανισμού σταμάτησε την εξέλιξη της ελληνικής σκέψης, όσο ότι έδωσε νέα κίνηση σε μια σκέψη ήδη σταματημένη. Σταματημένη από την παρακμή του άστεως, σταματημένη από την οικονομική εξάρτηση, σταματημένη από τον θρησκευτικό συγκρητισμό και την δεισιδαιμονία. Εν τέλει, όχι μόνο σταματημένη αλλά και υπο ρωμαϊκή κατάκτηση. Οι έλληνες αν δεν ήταν σκλάβοι, ήταν πάντως υποτελείς.

Ποιός λοιπόν έφερε τον Χριστιανισμό στην Ελλάδα; Επεβλήθηκε από τα πάνω, με διωγμούς των εθνικών, μας επαναλαμβάνουν. Όταν όμως ο χριστιανισμός ήταν σε θέση να κάνει διωγμούς, είχε ήδη επικρατήσει, ενω πριν επικρατήσει δεν ήταν προφανώς σε θέση να κάνει διωγμούς. Κανείς δεν λέει αντίστοιχες μπαλαφάρες στην Ιταλία (πως ο Χριστιανισμός επεβλήθει από τα πάνω στην Ρώμη, ας πούμε). Και όμως αυτό είναι ακόμα πιο μυστήριο: η Ρώμη εξάλλου ήταν κυρίαρχη οικονομικά, στρατιωτικά και πολιτισμικά εκείνη την εποχή, ενώ η Ελλάδα μια παρηκμασμένη χώρα. Αν ο Χριστιανισμός μπόρεσε και κατέκτησε την πρώτη, που το περίεργο που κατέκτησε την δεύτερη;

Το ενδιαφέρον είναι πως οι εθνικοί συγγραφείς της εποχής, και δη οι απολογητές των εθνικών, μας επιβεβαιώνουν ακριβώς την αντίθετη άποψη. Μας λένε ότι ο Χριστιανισμός, μακράν του να επιβληθεί με την βια, ήταν ένα κίνημα από τα κάτω. Ορίστε ένα παράδειγμα:

Σε αυτά που τους αρέσει να κάνουν και να διδάσκουν, οι Χριστιανοί επιδίδονται κρυφά, και όχι χωρίς λόγο, παρά για να αποφύγουν τη θανατική καταδίκη που κρέμεται πάνω από τα κεφάλια τους.

(...)

Αλλά τους βλέπουμε και στις αγορές όπου συγκεντρώνουν ακροατήριο μέσα από τον απλό λαό και λένε τα πιο ακατανόμαστα πράγματα, ενώ δεν τολμούν να παρουσιαστούν και να μιλήσουν ή να εκφράσουν το πιστεύω τους σε μια συνάθροιση μορφωμένων ανθρώπων. Αντίθετα, όπου δει κανείς καμία παρέα ηλιθίων, ή τίποτε παιδάκια ή υπηρέτες, εκεί θα βρεί και τους χριστιανούς να καμαρώνουν και να πουλάν εξυπνάδες. Αλλά και μέσα σε σπίτια ακόμη, βλέπεις κάτι τύπους εντελώς αμόρφωτους και ακαλλιέργητους, κάτι τσαγκάρηδες, εριουργούς και βαφείς που δεν θα τολμούσαν να ανοίξουν το στόμα τους να μιλήσουν μπροστά σε ανώτερους τους.

Κέλσος, Αληθής λόγος

Κάτι άλλο που εντυπωσιάζει, όσους δηλαδή τους έχουν διαβάσει, είναι η φτώχεια των επιχειρημάτων και των ανασκευών του Χριστιανισμού που επιχειρούν οι εθνικοί συγγραφείς (Κέλσος, Πορφύριος, μέχρι τον Ιουλιανό). Την ίδια ποιότητα επιχειρημάτων που συναντάμε σήμερα σε περιοδικά όπως ο Δαυλός και το Διιπετές. Πράγμα που δείχνει ακριβώς πόσο φτωχό ήταν το ελληνικό πνεύμα εκείνη την εποχή. Πόσο μακριά βρισκόμασταν από τον Χρυσό Αιώνα. Αλλά μήπως αυτό δεν μας επιβεβαιώνει και ο Λουκιανός, όταν περιγράφει μια κοινωνία η οποία έχει ξεχάσει από μόνη της τον πατρώο Δια και τον Απόλλωνα πολύ πρωτού τους εγκαταλείψει για τον Χριστιανισμό, και η οποία το έχει ρίξει στο new age της εποχής, ήτοι τον θρησκευτικό συγκριτισμό, αποδεχόμενη ό,τι θεότητα, σάρα και μάρα κυκλοφορεί σε ανατολή και δύση;

(Αντίστοιχα, μιλάνε για την καταστροφή των αρχαίων ναών από τους βάρβαρους Χριστιανούς. Ξεχνάνε βολικά πως η ιδέα περί της αγνής αισθητικής απόλαυσης των ναών είναι μια σύγχρονη ιδέα, όπως και το πνεύμα του μουσείου. Για κάποιον που πιστεύει πως βρήκε την αλήθεια για τη ζωή, το σύμπαν και τα πάντα, μερικά μάρμαρα λιγότερα ή περισσότερα δεν είναι θέμα, ιδιαίτερα όταν αντιπροσωπεύουν για αυτόν ένα παλαιότερο ψέμμα στο οποίο πίστευαν οι παπούδες του. Εξάλλου, το 19ο αιώνα δεν ήταν όπου γκρεμίστηκαν εκατοντάδες βυζαντινές χριστιανικές εκκλησίες στην Αθήνα -εκ των οποίων θα ήταν και η Καπνικαρέα, η οποία σώθηκε μόνο και μόνο επειδή είχε μέσον-, για τον πολύ κοσμικότερο, και επομένως χυδαιότερο λόγο του να γίνει ένα ωραίο ίσιωμα;)

"Μα πως μπορεί να υπήρχε παλαιόθεν ελληνοχριστιανικός πολιτισμός όταν η ίδια η λέξη ελληνοχριστιανικός αποτελεί μια σχετικά πρόσφατη κατασκευή που δεν χρησιμοποιούνταν στο παρελθόν", αναρωτιούνται συχνά. Μα, αγαπητοί μου προοδευτικοί φίλοι, μια λέξη μπορεί να είναι πρόσφατη και όμως το σημαινόμενο της παμπάλαιο. (Πρόχειρο παράδειγμα η λέξη "μαλάκας").

Στην ίδια λογική -και επιδεικνύοντας την ίδια ακριβώς αφέλεια- στηρίζουν ένα άλλο κλασσικό επιχείρημα όπου λέει πως οι Βυζαντινοί δεν ήταν έλληνες, αφού δεν χρησιμοποιούσαν για τον εαυτό τους την λέξη έλληνας. Τώρα αυτό είναι λάθος για πάνω από ένα λόγους. Οι Βυζαντινοί είχαν, εδώ συμφωνούν όλοι, μια ξεκάθαρη βυζαντινή ταυτότητα. Κάποιοι μπορεί να την θεωρούν σκοταδιστική και κάποιοι αξιοθαύμαστη, πάντως όλοι συμφωνούν πως αυτή υπήρξε, τόσο στην πολιτική όσο και στην τέχνη και την σκέψη. Ιδού το παράδοξο: οι βυζαντινοί δεν αποκαλούνταν βυζαντινοί: και αυτή η λέξη αποτελεί πολύ υστερότερη εφεύρεση. Αν λοιπόν το γεγονός ότι δεν αυτοαποκαλούνταν βυζαντινοί δεν τους εμπόδισε να έχουν βυζαντινή ταυτότητα, τότε γιατί το γεγονός πως δεν αυτοαποκαλούνταν έλληνες να τους εμποδίσει να έχουν ελληνική ταυτότητα; Η ταυτότητα πριν από μια ονομασία είναι ένα περιεχόμενο.

"What's in a name? That which we call a rose
By any other word would smell as sweet."

Romeo and Juliet (II, ii, 1-2)

Αλλά η συνέχεια στα επόμενα...


-----
[1] Ώ ναι, οι εννιά στους δέκα φέροντες παρόμοιες απόψεις είναι προοδευτικοί, δηλαδή -κατά τον ορισμό του προοδευτικού έλληνα- διαβάζουν τον Ιό της Κυριακής. Όσο για τον ένα στους δέκα που απομένει, αυτός διαβάζει το Δαυλό.